Αλέν Μπαντιού: Σκέψεις για την πρόσφατη εκλογή Τραμπ

Αλέν Μπαντιού: Σκέψεις για την πρόσφατη εκλογή Τραμπ

Αλέν Μπαντιού: Σκέψεις για την πρόσφατη εκλογή Τραμπ. Θα ξεκινήσω με μια γενική θεώρηση, όχι της κατάστασης στις ΗΠΑ αλλά της κατάστασης στον κόσμο σήμερα.

Μου έρχεται στο νου μια πολύ όμορφη φράση από τη γαλλική ποίηση, μια φράση του Ρακίνα: ” C’était pendant l’horreur d’une nuit profonde. (΄Ήταν κατά τη διάρκεια της φρίκης μιας βαθιάς νύχτας.”) Ίσως ο Ρακίνας είχε στο μυαλό του την εκλογή Trump. (…)

Νομίζω ότι είναι αναγκαίο να συζητήσουμε αυτό που συνέβη κατά τη διάρκεια της φρίκης της χθεσινής βαθιάς νύχτας. Ξέρετε, για μένα, αλλά νομίζω και για πολλούς ανθρώπους, ήταν μια δυσάρεστη έκπληξη.

Όμως πρέπει να ξεπεράσουμε την έκπληξη όπως και τα συναισθήματα που αυτή προκαλεί: φόβο, θυμό, πανικό, κατάθλιψη κ.λ.π. και να προβληματιστούμε με την σημερινή κατάσταση του κόσμου.

Πώς είναι δυνατόν, σήμερα, κάποιος σαν τον Trump να γίνεται ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. (…)

Αλέν Μπαντιού: Σκέψεις για την πρόσφατη εκλογή Τραμπ. Θα ξεκινήσω με μια γενική θεώρηση, όχι της κατάστασης στις ΗΠΑ αλλά της κατάστασης στον κόσμο σήμερα.

Πώς είναι ο κόσμος μας σήμερα και πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο; Νομίζω ότι ένα καλό σημείο να ξεκινήσουμε, είναι η ιστορική νίκη του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού.

Πρέπει να σταθούμε σ’ αυτό το γεγονός, που το ζούμε από τη δεκαετία του 80 και να εξετάσουμε του λόγους της επικράτησής του.

Πρώτος λόγος είναι η απόλυτη αποτυχία των σοσιαλιστικών κρατών (Ρωσία, Κίνα) και γενικότερα η αποτυχία της «κολεκτιβιστικής» θεώρησης της οικονομίας και της κοινωνικής νομοθεσίας των κρατών. (…)

Για περισσότερο από δύο αιώνες κυριαρχούσαν, στην κοινή γνώμη, δύο αντιλήψεις σχετικά με την μοίρα των ανθρώπων.

Αυτή του φιλελευθερισμού, με την αρχική έννοια του όρου -ότι η ιδιωτική ιδιοκτησία είναι το κλειδί της κοινωνικής οργάνωσης με τίμημα όμως, τις τεράστιες ανισότητες που αυτό συνεπάγεται.

Και από την άλλη πλευρά, αυτή του σοσιαλισμού, του κομμουνισμού – υπάρχουν διάφοροι όροι – στην αφηρημένη έννοια τους, όπου το τέλος των ανισοτήτων πρέπει να είναι ο πιο θεμελιώδης στόχος της ανθρώπινης πολιτικής δραστηριότητας.

Το τέλος των ανισοτήτων, ακόμη και με το τίμημα που συνεπάγεται μια βίαιη επανάσταση.

Έτσι, από τη μία πλευρά έχουμε ένα ειρηνικό όραμα της ιστορίας ως τη συνέχεια του παλιού, τη θεωρία, δηλαδή, ότι η ιδιωτική ιδιοκτησία είναι το κλειδί της κοινωνικής οργάνωσης και από την άλλη πλευρά, κάτι νέο, κάτι που πιθανώς ξεκινά με τη Γαλλική Επανάσταση.

Είναι πρόταση ότι υπάρχει και άλλος τρόπος, ότι η συνέχεια της ιστορικής ύπαρξης των ανθρώπων πρέπει να υιοθετήσει τη ρήξη με μια πολύ μεγάλη ακολουθία, όπου οι ανισότητες, η ιδιωτική ιδιοκτησία, και ούτω καθεξής είναι ο νόμος της συλλογικής ύπαρξης.

Αυτή η σύγκρουση μεταξύ φιλελευθερισμού, με την κλασική του έννοια, και της νέας ιδέας με τα πολλά ονόματα – αναρχία, κομμουνισμός, σοσιαλισμός – είναι πιθανότατα το σημαντικότερο μήνυμα του 19ου αιώνα αλλά και μεγάλου μέρους του 20ου αιώνα.

Για περίπου δύο αιώνες υπάρχει μια «στρατηγική επιλογή» που καθορίζει, όχι μόνο τα τοπικά πολιτικά συμβάντα, τους πολέμους, τις εθνικές υποχρεώσεις κ.λ.π. αλλά προσδιορίζει αυτό που μπορούμε να αποκαλέσουμε ως την ιστορική μοίρα της ανθρωπότητας.

Η εποχή μας, από τη δεκαετία του 80 μέχρι και σήμερα, αποτελεί, κατά μία έννοια, το φαινομενικό τέλος αυτής της επιλογής. Πράγματι, σήμερα, επικρατεί η άποψη «ότι δεν υπάρχει επιλογή».

Πρόκειται για τη γνωστή ρήση της Θάτσερ ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή, εκτός βέβαια από τον φιλελευθερισμό ή καλύτερα αυτό που γενικά σήμερα αποκαλούμε νεοφιλελευθερισμό.

Το σημαντικό εδώ είναι ότι η ίδια η Θάτσερ δεν ισχυρίζεται ότι αυτό που προτείνει ότι είναι μια καλή λύση, άλλωστε αυτό δεν την απασχολεί ιδιαίτερα, αφού θεωρεί ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή.

Η σύγχρονη προπαγάνδα δεν  στηρίζεται στην άποψη ότι ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός είναι μια εξαιρετική επιλογή, είναι σαφές ότι δεν είναι.

Όλοι το γνωρίζουν αυτό. Όλοι ξέρουν ότι οι τερατώδεις ανισότητες δεν μπορούν να αποτελέσουν επιλογή της ιστορικής μοίρας της ανθρωπότητας.

Το επιχείρημα είναι το εξής: «Σύμφωνοι, δεν είναι η καλύτερη επιλογή, όμως είναι η μόνη πραγματική δυνατότητα που υπάρχει».

Έτσι, κατά τη γνώμη μου, ο ορισμός της εποχής μας είναι η προσπάθεια να επιβληθεί στην ανθρωπότητα, σε παγκόσμια κλίμακα, η πεποίθηση ότι υπάρχει μόνο ένας τρόπος.

Και μάλιστα χωρίς να ειπωθεί ότι είναι μια εξαιρετική επιλογή, αλλά τονίζοντας ότι δεν υπάρχει άλλη λύση, ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος.

Συνεπώς, μπορούμε να ορίσουμε την εποχή  μας ως την εποχή της κυριαρχίας του φιλελευθερισμού, με την έννοια ότι η ιδιωτική ιδιοκτησία και η ελεύθερη αγορά, συνθέτουν τη μοναδική πιθανή μοίρα των ανθρώπων.  Συνεπώς δεν μιλώ για απουσία άλλων μορφών αντίστασης, διαμαρτυρίας – όχι, δεν λέω κάτι τέτοιο.

Αναφέρομαι στην έλλειψη ενός άλλου στρατηγικού σχεδίου, μιας άλλης εναλλακτικής πρότασης, ανταγωνιστικής της πεποίθησης ότι ο καπιταλισμός είναι ο μόνος δυνατός τρόπος.

Είναι, επίσης, η εποχή που δίνει τον ορισμό του ανθρώπινου υποκειμένου.  Ανθρώπινο υποκείμενο είναι ο ζητιάνος, ο καταναλωτής, ο ιδιοκτήτης. Αυτός είναι σήμερα ο αυστηρός ορισμός του τι είναι το ανθρώπινο ον.

Και τελικά, αυτή είναι η γενική θεωρητική προσέγγιση, το γενικό πρόβλημα, και ο γενικός κανόνας του σύγχρονου κόσμου.

Όμως, ποιες είναι οι πολιτικές επιπτώσεις των προηγουμένων στο επίπεδο της πολιτικής ζωής; Ποιες είναι οι συνέπειες αυτής της δεσπόζουσας αντίληψης του κόσμου για την οποία δεν υπάρχει παρά μόνο μία επιλογή;

Όλες οι κυβερνήσεις οφείλουν να αποδεχθούν ότι δεν υπάρχει εναλλακτική. Στο σύγχρονο κόσμο δεν μπορούμε να είμαστε με το κράτος, χωρίς να αποδεχθούμε τον κανόνα της αποκλειστικής επιλογής.

Δεν υπάρχει σήμερα καμία κυβέρνηση στον κόσμο που λέει κάτι διαφορετικό. Αν εξετάσουμε τη θέση της «σοσιαλιστικής» Γαλλικής κυβέρνησης, της  δικτατορίας του Κομμουνιστικού Κόμματος στην Κίνα, της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών, της κυβέρνησης της Ιαπωνίας, της Ινδίας, όλοι λένε το ίδιο πράγμα – ότι ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός είναι ο μοναδικός τρόπος για την ύπαρξη του ανθρώπου.

Πιστεύω ότι κάθε πολιτική απόφαση, σήμερα, σε κρατικό επίπεδο, είναι απολύτως εξαρτημένη από αυτό που αποκαλώ «τέρας»: τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό και τις ανισότητές του. (…)

Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε επίγνωση της κατάστασης σε ό,τι αφορά στις ανισότητες. Το φαινόμενο της συγκέντρωσης του κεφαλαίου είναι κάτι εξαιρετικά ανησυχητικό στις μέρες μας.

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι σήμερα 264 άτομα έχουν περιουσία ίση με αυτή άλλων 3 δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Αυτή η συγκέντρωση κεφαλαίου είναι πολύ μεγαλύτερη από ό, τι στην πρώιμη εποχή της μοναρχίας.

Η ανισότητα σήμερα είναι πολύ πιο σημαντική από ό, τι σε κάθε άλλη περίοδο στην ιστορία της ανθρωπότητας. (…)

Η θέση του κράτους σήμερα είναι η ίδια παντού. Είναι ένας νόμος αποδεκτός από τη γαλλική κυβέρνηση, από το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα, από την εξουσία του Πούτιν στη Ρωσία, από το ισλαμικό κράτος στη Συρία, και φυσικά είναι επίσης ο νόμος του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών.

Έτσι, σταδιακά – και αυτή είναι η πιο σημαντική συνέπεια όσον αφορά στην εκλογή του Trump – η πολιτική ολιγαρχία, η πολιτική τάξη, γίνεται μια ενιαία ομάδα, σε παγκόσμιο επίπεδο.

Μια ομάδα ανθρώπων που είναι μόνο αφηρημένα διαιρούμενη: σε Ρεπουμπλικάνους και σε Δημοκρατικούς, σε Σοσιαλιστές και σε Φιλελεύθερους, σε αριστερά και σε δεξιά, και ούτω καθεξής.

Αυτό το είδος της διαίρεσης σήμερα είναι αφηρημένο και καθόλου πραγματικό, αφού όλες οι πλευρές έχουν το ίδιο οικονομικό και πολιτικό υπόβαθρο.

Αυτή η πολιτική ολιγαρχία σήμερα στο δυτικό κόσμο, σταδιακά χάνει τον έλεγχο του καπιταλιστικού μηχανισμού – αυτή είναι η πραγματικότητα.

Μέσα από κρίσεις, από ψεύτικες λύσεις, οι κλασικές πολιτικές των κυβερνήσεων προκαλούν στους λαούς τους απογοήτευση, παρεξήγηση, θυμό, αλλά  και τη σκοτεινή εξέγερσή τους. (…)

Η πολιτική σήμερα ασκείται παντού με τον ίδιο τρόπο ή με σχεδόν τον ίδιο τρόπο και πάντα μέσα στο ίδιο γενικό πλαίσιο. Αυτό έχει πολλές επιπτώσεις στους ανθρώπους.

Προκαλεί αποπροσανατολισμό, επιφέρει την πλήρη απουσία κατευθυντήριων γραμμών.

Χωρίς στρατηγικό όραμα για το μέλλον της ανθρωπότητας και υπό αυτές τις συνθήκες, ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων στρέφεται προς δήθεν καινοτόμες ιδέες, υιοθετεί παράλογα οράματα και επιστρέφει σε νεκρές παραδόσεις.

Έτσι, απέναντι στην πολιτική ολιγαρχία, έχουμε την εμφάνιση νέων μορφών πολιτικού ακτιβισμού και τελικά την κατίσχυση μιας βίαιης και χυδαίας δημαγωγίας, της οποίας οι εκπρόσωποι φαίνεται να έχουν περισσότερο σχέση με γκάνγκστερ της μαφίας παρά με εκλεπτυσμένους πολιτικούς.

Τελικά, η επιλογή που έχουν οι πολίτες είναι μεταξύ αυτού του νέου είδους πολιτικού χαρακτήρα και του παλαιού τύπου πολιτικού, του εκπροσώπου της πολιτικής ολιγαρχίας.

Αυτή τη φορά η νόμιμη επιλογή (στις ΗΠΑ) ήταν υπέρ της νέας αυτής μορφής πολιτικής χυδαιότητας, της οποίας η πολιτική πρόταση χαρακτηρίζεται και από μια μορφή υποκειμενικής βίας.

Υπό μία έννοια, αυτή η νέα πολιτική προσωπικότητα – ο Trump, αλλά και πολλοί άλλοι σήμερα – πολιτικά, είναι πολύ κοντά στους φασίστες της δεκαετίας του ’30. Αλλά δυστυχώς, χωρίς το αντίπαλο δέος της εκείνης της δεκαετίας του ’30, που ήταν τα κομμουνιστικά κόμματα.

Πρόκειται για ένα είδος δημοκρατικού φασισμού (παράδοξος προσδιορισμός). (…)

Και, νομίζω ότι δεν είναι μόνο ο Ντόναλντ Τραμπ ρατσιστής, φαλλοκράτης, βίαιος, χωρίς κανένα σεβασμό στη λογική ή στον ορθολογισμό – άλλο ένα φασιστικό χαρακτηριστικό.

Ο τρόπος της ομιλίας των εκπροσώπων του δημοκρατικού φασισμού αποτελεί ένα είδος εξάρθρωσης της γλώσσας, ένας τρόπος να πει κανείς τα πάντα αλλά και τίποτα. Η γλώσσα δεν αποτελεί το μέσο ουσιαστικής έκφρασης, αλλά το μέσο για τη δημιουργία εντυπώσεων.

Είναι μια συναισθηματική γλώσσα η οποία προκαλεί ψευδαισθήσεις, και ως εκ τούτου ένα πολύ αποτελεσματικό δημαγωγικό εργαλείο.

Ίσως ο Μπερλουσκόνι να είναι η πρώτη εκδοχή αυτού του νέου δημοκρατικού φασισμού, με τα ίδια ακριβώς χαρακτηριστικά: χυδαιότητα, παθολογική σχέση με τις γυναίκες, και με δυνατότητα να λέει και να κάνει, δημοσίως, πράγματα τα οποία δεν είναι αποδεκτά για το μεγάλο μέρος των ανθρώπων σήμερα.

Αλλά το ίδιο συμβαίνει και με τον Orbán στην Ουγγαρία σήμερα, και κατά τη γνώμη μου, παρόμοια ήταν η περίπτωση του Σαρκοζί στη Γαλλία. Επίσης κάτι ανάλογο εξελίσσεται προοδευτικά στην Ινδία ή στις Φιλιππίνες, ακόμα και στην Πολωνία ή και στην Τουρκία.

Πρόκειται λοιπόν για μια νέα μορφή πολιτικού προσδιορισμού, μια μορφή που συχνά βρίσκεται εντός των ορίων του δημοκρατικού πλαισίου αλλά ταυτόχρονα και εκτός αυτού. (…)

Οπότε έχουμε κάτι που είναι καινούργιο, με την έννοια ότι απευθύνεται στους πολλούς ανθρώπους όχι σαν λύση, αλλά σαν ένας τρόπος να είσαι μέσα στο δημοκρατικό παιχνίδι. (…)

Υπό μία έννοια το φαινόμενο Τραμπ φέρει τα χαρακτηριστικά του νέου, όμως μια πιο προσεχτική ματιά μας επιτρέπει να αντιληφθούμε ότι δεν υπάρχει τίποτα το καινοτόμο σ ’αυτόν. Διότι δεν υπάρχει τίποτα το νέο στο να είσαι ρατσιστής, φαλλοκράτης, κ.λπ.

Όλα αυτά ανήκουν στο παλιό το ξεπερασμένο, όμως κάτω από το πρίσμα της κλασικής πολιτικής ολιγαρχίας της εποχής μας, το παλιό φαντάζει νέο. Και έτσι ο Τράμπ έχει τη δυνατότητα να λέει ότι εκπροσωπεί το καινούργιο τη στιγμή που ό,τι διακηρύσσει είναι παλιό, ξεπερασμένο και απόλυτα πρωτόγονο.

Ζούμε, δηλαδή, σε μια εποχή που η μεταστροφή του νέου στο παλιό θεωρείται καινοτομία, ωστόσο αυτή η επιστροφή προς το παλιό είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό γνώρισμα του νέου αυτού είδους φασισμού.

Τα παραπάνω θεωρώ ότι περιγράφουν το επίπεδο της τρέχουσας πολιτικής κατάστασης, τις πολιτικές συνθήκες υπό τις οποίες ζούμε. Πρέπει να θεωρήσουμε ότι βιώνουμε τη μοιραία διαλεκτική τεσσάρων συνθηκών:

Πρώτον, η πλήρης βαρβαρότητα και η τυφλή βία του σύγχρονου καπιταλισμού. Ίσως στο δυτικό κόσμο αυτή η βαρβαρότητα και αυτή η βία να μην είναι τόσο εμφανείς, όμως αν ζει κανείς στην Αφρική, στη Μέση Ανατολή ή στην Ασία την βιώνει καθημερινά. Αποτελεί θεμελιώδη συνθήκη του σύγχρονου κόσμου.

Είναι η επιστροφή σ’ αυτό που είναι πραγματικά ο καπιταλισμός: η βίαιη κατάκτηση, η άγρια και βάρβαρη πάλη για την επιβολή της κυριαρχίας του ισχυρότερου.

Συνεπώς, πρώτη συνθήκη, η πλήρης βαρβαρότητα και η αιματηρή βία του άγριου καπιταλισμού των ημερών μας.

Δεύτερον, η αποσύνθεση της κλασικής πολιτικής ολιγαρχίας. Των κλασικών κομμάτων -Δημοκρατικού, Ρεπουμπλικανικού, Σοσιαλιστικού κ.λπ.- με συνέπεια την εμφάνιση ενός νέου είδους φασισμού.

Δεν μπορούμε να ξέρουμε ποιο θα είναι το μέλλον αυτή της νέας πολιτικής «τάσης», ο ίδιος ο Τράμπ δεν μπορεί να ξέρει τι του επιφυλάσσει το μέλλον.

Αυτό που είναι σαφές είναι ότι έχουμε δύο διαφορετικούς Τράμπ, αυτόν που διεκδικεί την εξουσία και αυτόν που έχει κατακτήσει την εξουσία. Ο δεύτερος δεν είναι απόλυτα ικανοποιημένος γιατί ξέρει ότι δεν μπορεί να εκφράζεται το ίδιο ελεύθερα, όπως πριν – και αυτό ήταν το δυνατό του χαρτί.

Τώρα έχοντας την ευθύνη της διακυβέρνησης αλλάζει ρόλο, είναι υποχρεωμένος να παίξει σε διαφορετική «θεατρική παράσταση» στην οποία δεν είναι και τόσο καλός.

Όμως στην πραγματικότητα δεν μπορούμε να κρίνουμε ποιες είναι οι πραγματικές δυνατότητες αυτού του τύπου μέχρι να τον δούμε να εφαρμόζει τα προεδρικά του καθήκοντα.

Αυτό για το οποίο έχουμε ενδείξεις είναι για την αποσύνθεση της κλασικής πολιτικής ολιγαρχίας και για την ανάδυση ενός νέου μορφώματος, ενός νέου φασισμού.

Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποιο θα είναι το μέλλον αυτού του μορφώματος, πιστεύω όμως ότι σίγουρα δεν αποτελεί μια ενδιαφέρουσα προοπτική για το μέλλον της ανθρωπότητας.

Τρίτον, η λαϊκή απογοήτευση, η αίσθηση μιας σκοτεινής διαταραχής που διακατέχει την κοινή γνώμη, κυρίως τους ανθρώπους των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων αλλά και των κατοίκων των αγροτικών περιοχών και των ανέργων κ.λ.π. σε πολλές χώρες.

Όλοι αυτοί οι άνθρωποι νοιώθουν ότι οι όροι της αξιοπρεπούς ύπαρξής τους απειλούνται από τη βαρβαρότητα του σύγχρονου καπιταλισμού.

Η έλλειψη, λοιπόν, προσανατολισμού, η απουσία σταθερότητας, η αίσθηση της σταδιακής αποδόμησης του κόσμου, χωρίς την ελπίδα για τη δημιουργία ενός άλλου, αποτελεί την τρίτη παγκόσμια μοιραία συνθήκη.

Και η τελευταία συνθήκη, η τέταρτη συνθήκη,  είναι η έλλειψη, η παντελής έλλειψη, μιας άλλης στρατηγικής, μιας άλλης προοπτικής. Υπάρχουν κάποιες πολιτικές δράσεις,  δεν λέω ότι δεν υπάρχει τίποτα στον αντίποδα.

Όλοι γνωρίζουμε ότι έχουν λάβει χώρα πολιτικές αντιδράσεις, διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις, ότι έχουν γίνει καταλήψεις χώρων, νέες κινητοποιήσεις, νέες οικολογικές δράσεις και εκδηλώσεις κ.λ.π.

Συνεπώς δεν μιλώ για απουσία άλλων μορφών αντίστασης, διαμαρτυρίας – όχι, δεν λέω κάτι τέτοιο. Αναφέρομαι στην έλλειψη ενός άλλου στρατηγικό σχεδίου, μιας άλλης εναλλακτικής πρότασης, ανταγωνιστικής της πεποίθησης ότι ο καπιταλισμός είναι ο μόνος δυνατός τρόπος.

Στην έλλειψη ενός Οράματος, μιας μεγάλης Ιδέας. Μιας Ιδεολογίας που να μπορεί να αποτελέσει την εν δυνάμει δυνατότητα ενοποίησης, μιας παγκόσμιας ενοποίησης, μιας στρατηγικής ενοποίησης όλων των μορφών αντίστασης και επινοητικότητας.

Η ιδεολογία είναι ένα είδος διαμεσολάβησης μεταξύ του ατόμου υποκείμενο και του συλλογικού ιστορικού και πολιτικού καθήκοντος. Η κοινή ιδέα, δηλαδή, είναι αυτό που επιτρέπει τη δυνατότητα συντονισμένης δράσης μεταξύ πολύ διαφορετικών υποκειμένων.

Αυτά τα τέσσερα σημεία – η γενική και στρατηγική κυριαρχία του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, η αποσύνθεση της κλασικής πολιτικής ολιγαρχίας, o αποπροσανατολισμός, η απογοήτευση των λαών και η έλλειψη άλλης στρατηγικής επιλογής – συνθέτουν κατά τη γνώμη μου- την κρίση του σήμερα.

Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το στοιχείο που χαρακτηρίζει την εποχή μας είναι η παγκόσμια κρίση, η οποία δεν μπορεί να συγκριθεί με την οικονομική κρίση των τελευταίων ετών.

Είναι κάτι πολύ περισσότερο, είναι νομίζω, μια υποκειμενική κρίση, λόγω του γεγονότος ότι το μέλλον των ανθρώπων καθίσταται στα μάτια τους όλο και πιο ασαφές.

Και μετά από αυτό, τι πρέπει να γίνει; Το ερώτημα του Λένιν.

Σε ό,τι αφορά στις προεδρικές εκλογές εδώ, σε ό,τι αφορά στην εκλογή του Trump, νομίζω ότι πρέπει να αποδεχθούμε ότι ένας βασικός λόγος για την επιτυχία του είναι ότι η πραγματική αντίφαση σήμερα, η πιο σημαντική αντίφαση, δεν μπορεί να είναι μεταξύ δύο μορφών του ίδιου κόσμου.

Του κόσμου του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, των ιμπεριαλιστικών πολέμων και της έλλειψης Οράματος για τη μοίρα των ανθρώπων. Ξέρω ότι η Χίλαρι Κλίντον και ο Ντόναλτ Τραμπ είναι πολύ διαφορετικοί.

Δεν λέω ότι πρέπει να ταυτίζουμε τον Τραμπ με τη Χίλαρι Κλίντον. Αλλά αυτή η διαφορά, η οποία είναι σημαντική, είναι η διαφορά μεταξύ του νέου φασισμού και της παλιάς πολιτικής ολιγαρχίας.

Και βεβαίως αφού η παλαιά πολιτική ολιγαρχία είναι λιγότερο φρικτή από το νέο φασισμό, είναι απόλυτα κατανοητό, στο τέλος να προτιμάμε τη Χίλαρι Κλίντον.

Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι κατά μία έννοια πρόκειται για δύο διαφορετικές πολιτικές οντότητες του ίδιου κόσμου. Δεν είναι η έκφραση των δύο διαφορετικών στρατηγικών οραμάτων του κόσμου.

Και νομίζω ότι η επιτυχία του Τραμπ οφείλεται στο γεγονός ότι η αληθινή αντίφαση του κόσμου δεν μπορεί να εκφραστεί, δεν μπορεί να συμβολίζεται, από την αντίθεση μεταξύ Χίλαρι Κλίντον και Τραμπ, αφού αυτοί οι δύο αποτελούν δύο διαφορετικές εκδοχές του ίδιου κόσμου. Είναι πολύ διαφορετικοί, αλλά ανήκουν  στον ίδιο κόσμο.

Στην πραγματικότητα, κατά τη διάρκεια της εκλογικής διαδικασίας, η πραγματική αντίφαση, κατά τη γνώμη μου, ήταν μεταξύ Trump και Bernie Sanders, κατά τη διάρκεια των προκριματικών. Ήταν μια πραγματική αντιπαράθεση. (…)

Νομίζω ότι σε επίπεδο συμβολισμού, κάτι που έχει ιδιαίτερη σημασία, η πραγματική αντίθεση του κόσμου μας συμβολίζεται από την αντιπαράθεση μεταξύ Trump και Bernie Sanders, και όχι από την αντιπαράθεση του Trump και της Χίλαρι Κλίντον.

Επειδή στην πρόταση του Bernie Sanders υπάρχουν ορισμένα σημεία τα οποία υπερβαίνουν τα όρια του κόσμου όπως τον ξέρουμε σήμερα, κάτι που δεν υπήρχε στην πρόταση της Χίλαρι Κλίντον.

Με τον τρόπο αυτό καταλήγουμε σε ένα μάθημα διαλεκτικής, τη θεωρία των αντιφάσεων. (…)

Η αντίφαση μεταξύ Bernie Sanders και Trump ήταν στην πραγματικότητα το πρώτο βήμα για μια πιθανότητα πραγματικής αντιπαράθεσης, δηλαδή μιας αντιπαράθεσης μεταξύ του σύγχρονου κόσμου και μιας πρότασης πέρα από τα όρια του σύγχρονου αυτού κόσμου.

Υπό μία έννοια, ο Trump είχε πάρει θέση στο πλευρό της αντιδραστικής και σκοτεινής λαϊκής υποκειμενικότητας, έτσι όπως είναι αυτή παρούσα στον σύγχρονο κόσμο, και ο Bernie Sanders ήταν με την πλευρά της ορθολογικής, ενεργούς και σαφούς λαϊκής υποκειμενικότητας, με προσανατολισμό πέρα ​​από τα όρια του σύγχρονου κόσμου μας.

Το αποτέλεσμα των εκλογών είναι καθαρά συντηρητικό, γιατί είναι το αποτέλεσμα μιας ψευδούς αντίφασης και συνιστά τη συνέχιση της σύγχρονης κρίσης, της κρίσης των τεσσάρων συνθηκών όπως εξήγησα πιο πριν.

Η επιλογή της Κλίντον ή κάποιου άλλου εκπρόσωπου της παλαιάς κομματικής ολιγαρχίας ενάντια στον Τραμπ, δεν αποτελεί σωστή επιλογή.

Αυτό που πρέπει να επιδιώξουμε είναι η επανεμφάνιση, εάν αυτό είναι δυνατόν, της πραγματικής αντίφασης.

Αυτό είναι το μάθημα που πρέπει να πάρουμε από αυτό το τρομερό συμβάν. Θα πρέπει, δηλαδή, να προτείνουμε ένα νέο πολιτικό προσανατολισμό που να υπερβαίνει τα όρια του κόσμου όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, ακόμα κι αν αυτή η πρόταση δεν έχει, εν τη γενέσει της, απόλυτα σαφή υπόσταση.

Δεν είναι απαραίτητο αυτή η πρόταση να είναι ολοκληρωμένη από την αρχή. Το σημαντικό είναι να γίνει το πρώτο βήμα. Μετά το φαινόμενο Trump, πρέπει να ξεκινήσουμε.

Δεν αναφέρομαι μόνο σε κάποιες μορφές αντίστασης, άρνησης και ούτω καθεξής. Αυτό που πραγματικά χρειάζεται είναι η δημιουργία των συνθηκών εκείνων που θα επιτρέψουν την επιστροφή στην πραγματική πολιτική αντιπαράθεση, που θα οδηγήσουν σε μια πραγματική στρατηγική επιλογή όσον αφορά στον προσανατολισμό των ανθρώπων.

Πρέπει να επανορθώσουμε την ιδέα ότι ενάντια στις τερατώδεις ανισότητες του σύγχρονου καπιταλισμού, ενάντια στους νέους γκάνγκστερ της κλασικής πολιτικής, όπως ο Trump, είναι δυνατόν να δημιουργηθεί, για μια ακόμη φορά, ένα πολιτικό πεδίο με δύο στρατηγικούς προσανατολισμούς και όχι μόνο με ένα.

Να προκαλέσουμε την επιστροφή σ’ αυτό που αποτέλεσε την ουσία του μεγάλου πολιτικού κινήματος του 19ου αιώνα αλλά και των αρχών του περασμένου αιώνα.

Πρέπει, φιλοσοφικά μιλώντας, να περάσουμε ​​από το Ένα προ την κατεύθυνση του Δύο, από τη μοναδική επιλογή, στην δυνατότητα εναλλακτικών επιλογών. Στην επιστροφή προς μια νέα θεμελιώδη επιλογή που θα αποτελεί την ίδια την ουσία της πολιτικής.

Στην πραγματικότητα, η ύπαρξη μόνο μιας στρατηγικής επιλογής  οδηγεί σταδιακά στην εξαφάνιση της πολιτικής, και κατά μία έννοια ο Trump είναι το σύμβολο αυτής της εξάλειψης, γιατί, τι είναι στην ουσία η πολιτική του Trump; Κανείς δεν ξέρει.

Αντιπροσωπεύει κυρίως μια πολιτική φιγούρα και όχι μια πολιτική ιδεολογία. Κατά συνέπεια η επιστροφή στην πολιτική προϋποθέτει την επιστροφή στην ύπαρξη μιας πραγματικής εναλλακτικής.

Και τελικά, στο επίπεδο των φιλοσοφικών γενικοτήτων, είναι η διαλεκτική επιστροφή στο πραγματικό Δύο πέρα ​​από το Ένα, και φυσικά μπορούμε να προτείνουμε κάποια ονόματα για αυτό το είδος της επιστροφής.

Όπως γνωρίζετε, το δικό μου όραμα είναι ο φθαρμένος όρος «κομμουνισμός», όρος κατεστραμμένος, όπως ξέρετε, από αιματηρές εμπειρίες κλπ.

Ωστόσο, το όνομα είναι απλά ένα όνομα, οπότε είμαστε ελεύθεροι να προτείνουμε κι άλλα ονόματα, δεν υπάρχει πρόβλημα. Υπάρχει όμως, κάτι πολύ ενδιαφέρον στην πρωταρχική έννοια αυτής της παλιάς και φθαρμένης λέξης.

Το ενδιαφέρον έγκειται στο γεγονός ότι αυτή η έννοια στην πραγματικότητα αποτελείται από τέσσερα σημεία, τέσσερις αρχές, που μπορεί να αποτελέσουν το θεμέλιο λίθο για τη δημιουργία ενός νέου πολιτικού πεδίου με δύο στρατηγικούς προσανατολισμούς.

Το πρώτο σημείο είναι πως καμία αναγκαιότητα δεν ορίζει ότι το κλειδί της κοινωνικής οργάνωσης έγκειται στην ιδιωτική ιδιοκτησία και στις τερατώδεις ανισότητες. Δεν υπάρχει τέτοια αναγκαιότητα. Πρέπει να το διακηρύξουμε.

Και μπορούμε να οργανώσουμε δράσεις που αποδεικνύουν ότι δεν υφίσταται καμία τέτοια αναγκαιότητα, ότι δεν είναι αληθές ότι η ιδιωτική περιουσία και οι τερατώδεις ανισότητες πρέπει να είναι απαράβατος νόμος του ανθρώπινου γίγνεσθαι. Αυτό είναι η πρώτη αρχή.

Το δεύτερο σημείο είναι ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να διαχωρίζουμε τους εργαζόμενους ανάλογα με το είδος του έργου που προσφέρουν, να κάνουμε δηλαδή, διάκριση μεταξύ ευγενούς εργασίας, όπως για παράδειγμα η πνευματική δημιουργία, η διοίκηση ή η διακυβέρνηση και χειρωνακτικής εργασίας και κοινής υλικής ύπαρξης.

Συνεπώς η διάκριση μεταξύ πνευματικής και χειρωνακτικής εργασίας, πρέπει να καταργηθεί σε μακροπρόθεσμη βάση. Και αυτή είναι η δεύτερη αρχή.

Το τρίτο σημείο είναι ότι δεν αποτελεί αναγκαιότητα να μπαίνουν μεταξύ των ανθρώπων εθνικά, φυλετικά, θρησκευτικά ή σεξουαλικά όρια. Η ισότητα πρέπει να υπάρχει μέσα από τις διαφορές, και όχι η διαφορετικότητα να αποτελεί εμπόδιο για την ισότητα.

Η ισότητα πρέπει να είναι μια διαλεκτική της διαφορετικότητας. Άρα τα όρια, η άρνηση του Άλλου, σε οποιαδήποτε μορφή, όλα αυτά πρέπει να εξαφανιστούν, δεν είναι φυσικός νόμος.

Και η τέταρτη αρχή είναι ότι δεν είναι αναγκαία η ύπαρξη του κράτους με τη μορφή διακριτής και θωρακισμένης εξουσίας.

Τα τέσσερα σημεία μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: κολεκτιβισμός ενάντια στην ατομική περιουσία, πολύμορφοι εργαζόμενοι ενάντια στους εξειδικευμένους εργαζόμενους, σαφής οικουμενισμός απέναντι στη λογικής της κλειστής ταυτότητας, και τέταρτον ελεύθερες ενώσεις εναντίον του κράτους.

Είναι μόνο μια αρχή, δεν είναι ένα πρόγραμμα. Αλλά με αυτήν την αρχή, μπορούμε να κρίνουμε όλα τα πολιτικά προγράμματα, τις αποφάσεις, τα κόμματα, τις ιδέες, υπό το πρίσμα αυτών των τεσσάρων σημείων.

Πάρτε μια απόφαση. Είναι αυτή η απόφαση προς την κατεύθυνση των τεσσάρων αυτών αρχών ή όχι; Οι αρχές αυτές είναι το πρωτόκολλο που πρέπει να τηρείται για την κρίση κάθε απόφασης, κάθε ιδέας και πρότασης.

Εάν μια απόφαση, μια πρόταση, κινείται προς την κατεύθυνση των τεσσάρων αυτών αρχών, μπορούμε να πούμε ότι είναι σωστή, μπορούμε να εξετάσουμε αν είναι εφικτή, και ούτω καθεξής.

Αν είναι ξεκάθαρα ενάντια στις αρχές, τότε πρόκειται για μια κακή απόφαση, μια κακή ιδέα, ένα κακό πρόγραμμα. Έτσι έχουμε μια αρχή, ένα εργαλείο τόσο για τη διατύπωση κρίσεων στο πολιτικό πεδίο όσο και στην προσπάθεια δημιουργίας ενός νέου στρατηγικού σχεδίου.

Αυτό μας δίνει, κατά κάποιο τρόπο, τη δυνατότητα να έχουμε σαφή εικόνα του τι πραγματικά κινείται προς την νέα κατεύθυνση, προς τη νέα στρατηγική κατεύθυνση της ανθρωπότητας.

Η Επανάσταση μας

Ο Bernie Sanders προτείνει να δημιουργήσουμε μια νέα πολιτική ομάδα, υπό τον τίτλο «Η Επανάσταση μας». Η επιτυχία του Trump πρέπει να δώσει μια νέα ευκαιρία σ ’αυτή την πρόταση.

Μπορούμε να τον εμπιστευθούμε προς το παρόν, μπορούμε να κρίνουμε αν είναι πραγματικά μια πρόταση που υπερβαίνει τα όρια του σημερινού κόσμου, μπορούμε να κρίνουμε αν αυτό που προτείνεται είναι συμβατό με τις τέσσερις αρχές.

Οφείλουμε να δραστηριοποιηθούμε. Και πρέπει να το κάνουμε, γιατί αν παραμείνουμε αδρανείς θα βρεθούμε απλώς κάτω από την επήρεια  της γοητείας, της αποβλακωμένης γοητείας, της καταθλιπτικής επιτυχίας του Trump.

Η επανάστασή μας – γιατί όχι – ενάντια στην αντίδρασή τους, είναι μια καλή ιδέα. Σε κάθε περίπτωση, εγώ είμαι σε αυτήν την πλευρά.

Αποσπάσματα από τη διάλεξη που έδωσε ο Αλαίν Μπαντιού στις 9 Νοεμβρίου στο πανεπιστήμιο UCLA

Print Friendly, PDF & Email
Share